طراحی معماری

طراحی معماری خانه ای برای آخر هفته

خانه ی ناودانی ( 1985-90 )

ادا دیویس و سرجیو پونته؛ مکزیک

در نگاه نخست نباید طرح را یک ساختمان نیمه کاره فرض کرد، این خانه پروژه ای است که تنها با ارایه یک دیوار، دو سطح در تراز مختلف، و البته بدون سقف، معرف یک طراحی معماری فضای مسکونی خواهد بود. این پروژه در دو طبقه طراحی و اجرا شده است به طوری که سقف طبقه ی همکف، سطح طبقه فوقانی را تشکیل خواهد داد. در طراحی معماری طبقه ی همکف به عنوان اتاق خواب و طبقه ی بالای آن بخش ناهار خوری را در خود جای داده است. عملکردهای دیگر خانه مانند آشپزخانه در ساختمانی مجزا و در مجاورت پروژه، توسط همین دو معمار ساخته شده اند.

عناصر بنیادین و شناسایی مکان پروژه برای طراحی معماری

طراحی معماری خانه ناودانی نمونه ی مناسبی است از رویکرد نقادانه ی معمار و بیان دوباره ی اصول طراحی خانه؛ اگر چه این پروژه را می توان یادآور آثار طراحی معماری گذشته ی مکزیک نیز برشمرد، اما در نقد آن می بایست به جستجوی توانایی معمار در به کارگیری عناصر بنیادین طراحی معماری و همچنین نحوه ی ترکیب آنها در کالبدی متفاوت بود. باید این نکته را ذکر کرد که طراح پیش از انتخاب شیوه و سبکی مشخص در طراحی خانه ی خود، به ارزیابی عناصر معمول در طراحی معماری و ساخت خانه ، و نیز تطابق آن با نیازهای پیش روی خود پرداخته است. حذف قسمت هایی از یک خانه که به طور معمول انتظار مشاهده ی آن را داریم موجب شده است تا در طراحی معماری خانه طرحی متفاوت، با بیانی پویا و قدرتمند پیش روی مخاطب قرار گیرد.
مناسب ترین روش برای درک بهتر طراحی معماری یک اثر، تحلیل و جستجوی رویکرد طراح در ترکیب و یا خلق آن می باشد. نگرش و نوع نگاهی که محصول کار معمار از آن پدید می آید لزوما چیزی نیست که در غالب فرم و کالبد فیزیکی ساختمان مشهود و قابل بیان باشد، این رویکردها عموما نشان دهنده ی نگرش فلسفی طراح و تعریف او از طراحی معماری می باشد. زیرا فرآیند طراحی و پروسه ی خلق یک اثر در مقایسه با محصول ارایه شده، روند پیچیده و گسترده ای را طی کرده است و در بعضی موارد نیز مخاطبان مختلف در بازخوردهای متفاوت، آن را بی ارتباط با ایده ی معرفی شده از سوی طراح می دانند؛ به هر ترتیب تحلیل ایده ها و رویکرد اتخاذ شده ی طراح در پروسه ی خلق اثر، مناسب ترین روش برای نقد توانایی ها و برآیند کار معمار در طراحی معماری می باشد.

طراحی معماری خانه ی ناودانی

طراحی معماری خانه ی ناودانی در بستری تقریبا چهارگوش و در مجاورت با یک درخت بزرگ و بر دامنه ی شیب دار یک تپه ساخته شده است. گرچه در تصاویر ترسیم شده طراحی معماری این مساله قابل درک است ولی طرح را باید در میان انبوه درختانی که ساختمان را احاطه کرده اند، تخته سنگ های بزرگ و بیرون زده از دل زمین و همچنین پوشش گیاهی سایت متصور شد.
در ابتدای طراحی معماری، شروع پله های خانه و بستر سنگی آن، رودخانه ای قرار گرفته است که به همراه درخت تنومند همجوار خانه، محیط طبیعی سایت پروژه را پیش از اعمال تغییر و ساخت متصور می شوند؛ تلاش معمار برای حفظ سایت و محیط اطراف پروژه و نیز تعامل میان پروژه و بستر طبیعی آن رویکردی است که معمار آگاهانه به همراه حفظ استقلال فضای خانه، در زمان طراحی معماری و اجرای اثر اتخاذ کرده است.
طراحی معماری سایت و بستر پروژه مکانی بی همتا را برای سکونت انسان فراهم آورده است. انتخاب طراحی معماری یک بستر سنگی و سطح مسطح در میان شیب طبیعی زمین، مکانی مناسب و مستحکم را برای ساخت و پایداری پروژه به وجود آورده است. خصوصیت سنگی و مسطح بودن بستر پروژه علاوه بر تامین حرکت مخاطب در پیرامون ساختمان، بدون نیاز به اعمال تغییرات مصنوع، بستری مناسب و طبیعی را برای قرارگیری مبلمان در طراحی معماری خانه مهیا کرده است. این سکوی سنگی علاوه بر متفاوت ساختن خود با محیط سبز پیرامون خانه، آن را مانند معبدی در دل طبیعت برای حضور انسان در فضایی تجربه نشده شکل داده است.
گام بعدی در فرآیند طراحی معماری پروژه را باید در سازماندهی پله ها و مسیرهای دسترسی جستجو کرد، با ایجاد یک محور حرکتی مستقیم، پله هایی که در سمت نمای اصلی پروژه قرار گرفته اند مخاطب را به فضای داخلی خانه، و در امتداد آن، به کمک چندین پله ی متوالی، خانه را به پایین سکوی سنگی و جریان آب رودخانه متصل می کنند تا بدین صورت حضور مخاطب در فضای پیرامون و نیز تداوم مسیرهای حرکتی در محیط طبیعی همجوار پروژه صورت پذیرد؛ علاوه بر آن این نحو چیدمان، امتداد حرکتی فضای مسکونی پروژه را همانند بخشی ساکن در میان یک مسیر حرکت رفت و برگشت در میان دو ردیف پله مجسم خواهد ساخت. طراحی معماری مسیر شیب دار بستر پروژه و جریان آب رودخانه نیز حرکت مخاطب را از جبهه ی اصلی پروژه به سمت پایین و بالعکس امکان پذیر کرده اند تا همواره در این محور حرکتی، شخص با منظر طبیعی و سبز پیرامون خانه در ارتباط باشد، در این میان سطح مسطح فضای مسکونی در طراحی معماری به عنوان نقطه ی مکث این محور تشکیل یافته عمل خواهد کرد.
در ابتدای ورود، طراحی معماری توسعه ی بصری دو سطح (طبقه) پیش روی مخاطب خانه، خلوص ویژه ای را به خود گرفته اند. سطح سوم در فرمی متفاوت و الحاقی ، در کنج و در ابتدای شروع مسیر پلکانی به منظور فراهم آوردن مکانی برای سرویس بهداشتی و حمام طراحی شده است. سطح چهارم در طراحی معماری پروژه به شکل عنصری پویا و با رویکردی معمارانه متصور شده است، که به دیواری مسطح در سرتاسر نمای ورودی اصلی ساختمان نمایان می باشد. این دیوار علاوه بر ایجاد فیلتری مناسب میان بخش خصوصی و عمومی محیط پیرامون پروژه، ورود به خانه را از دسترس مستقیم عموم جدا ساخته است؛ همچنین دیوار، تعریف و شاخصه ی مناسبی را از محل ورود و خروج ساختمان ارایه می دهد. تنها بازشو دیگر این دیوار حفره ای است که شاخه ی درخت را از خود عبور داده است. در امتداد و روبروی بازشو ورودی این دیوار، فضای دیگری به وسیله ی دو ستون و سنتوری بالای آن به منظور تعریف محل ورود به گذر پلکانی منتهی به رودخانه طوری طراحی معماری شده است که آن را یادآور ورودی معابد باستانی می کند.
در طراحی معماری طبقه همکف، دو ستون دیگر نیز قرار دارند تا به کمک آن کف طبقه ی فوقانی شکل پذیرد، دیوار نمای اصلی در طبقه ی همکف فضای خصوصی و اتاق را تعریف کرده است. همچنین علاوه بر آن وظیفه ی نگهداری کف طبقه ی فوقانی را بر عهده دارند؛ مسیر ورود به این طبقه از خارج و به وسیله ی پله هایی که به طور مستقیم به آن راه دارند تامین شده است. طراحی معماری این طبقه به عنوان فضایی عمومی و یکپارچه، اتاق ناهار خوری را در خود جای داده است. فضای داخلی هر دو طبقه فقط در جداره ی دیوار ورودی به شکلی مصنوعی اندود شده است و در سه جهت دیگر باز بوده و به وسیله ی پوشش سبز و درختان جنگلی احاطه شده است؛ در محیط اتاق خواب اضافه بر آن، از شبکه ای توری شکل نیز به منظور ایجاد حریم استفاده شده است. همچنین در طراحی معماری سقف طبقه ی بالا به صورت طبیعی از شاخه های درخت تنومندی که در مجاورت ساختمان قرار دارد شکل گرفته است.
معمولا به شکلی مرسوم و یکنواخت محیط خانه ها را در میان دیوار ها، سقف، و بازشو های اطراف آن تعریف می کنند اما در این پروژه تعریف خانه، سازماندهی و ارتباط فضاها در کنار یکدیگر به شکلی متفاوت ارایه داده است. طراحی معماری خانه ی ناودانی همانند نقاشی های کودکانه نمونه ای ابتدایی از شکل یک خانه را متصور کرده است البته در میان انبوه درختان و بدون سقف و دیوار محصور کننده ای در اطراف خانه، در طبقه ی فوقانی نیز محیط بدون دیوار و تنها به وسیله ی یک نرده فولادی کنترل شده است.نور طبقه ی همکف علاوه بر دیوارهای شیشه ای شفاف خود به وسیله ی حفره هایی که در کف هر دو طبقه ایجاد شده اند تامین می شود. این حفره ها در کف، طوری طراحی شده اند که می توان حرکت افراد را در طبقه ای دیگر مشاهده کرد.

 

منبع: کتاب بیست بنا که هر معماری باید بشناسد/مولف سیمون آنوین/مترجم مسعود حبیبی، حسین محمد رسولی